بنابه به گزارش خبرنگار روابط عمومی دانشگاه، نشست علمی-خبری با موضوع «آلودگی آب های زیرزمینی اطراف شرکت سرب و روی و آب شرب زنجان، واقعیت علمی یا بزرگ نمایی؟» با حضور اصحاب رسانه و تنی چند از اساتید دانشکده علوم دانشگاه زنجان در سالن اجتماعات شهید شهریاری این دانشگاه برگزار گردید.

دکتر یافتیان، عضو هیأت علمی و استاد گروه شیمی دانشگاه زنجان، در این نشست با اشاره به غنی بودن استان بلحاظ معدنی (به ویژه سرب) و پوشیده نبودن بازتاب های اقتصادی و اجتماعی معادن مذکور برای جامعه و نیز مورد توجه بودن فلزات سنگین در همه جوامع به خصوص در دهه های اخیر، اظهار داشت: اثرات سوء این صنایع همواره در کنار مسائل اقتصادی مطرح بوده است لذا همواره پژوهشگران را به سوی خود جلب کرده است.

وی میزان پژوهش هایی را که در جوامع مختلف درخصوص بررسی آلودگی آب انجام می شود متناسب با پیشرفت و توسعه یافتگی آن جامعه دانسته و  افزود: نکته ای که متفکران گروه علوم محیط زیست بر آن اشاره دارند این است که اگر روزی جنگ بر سر مشکلات اقتصادی یا کمبود منابع اقتصادی  انجام می گرفته، هم اکنون در قرن حاضر اگر بخواهد جنگ یا منازعاتی میان کشورها باشد بخش عمده ای از آن به خاطر آب خواهد بود. لذا بررسی آب های مورد استفاده به خصوص در بخش شرب و کشاورزی تأثیر مستقیم بر سلامت انسان ها داشته و از طرفی دیگر پایش آن (کنترل آلودگی) یکی از موارد مهم دغدغه های جوامع بشری است.

این استاد گروه شیمی با اشاره به محدود بودن خبرهایی که تاکنون در جراید و منابع خبری بوده و نیز تأکید بر رعایت جامعیت و اعلام هدف در نتایج -که انگیزه ای بر بودن نشستی پیرامون این بحث بوده- اعلام داشت که نتایج مورد بحث در نشست، حاصل طرح ها و پژوهش های انجام شده در دانشگاه زنجان طی قراردادهای داخل و خارج دانشگاه یا پایان نامه های دانشجویی دانشجویان گروه علوم محیط زیست و نیز رساله دکتری دکتر عباسعلی زمانی ویژه اطراف شرکت ملی سرب و روی ایران در زنجان می باشد.

دکتر پری زنگنه، عضو هیأت علمی و استاد گروه علوم محیط زیست دانشگاه زنجان با اشاره به اینکه گروه علوم محیط زیست این دانشگاه در نوع خود اولین در کشور بوده و اعلام پذیرش دانشجوی دکتری در این رشته در آینده ای نزدیک، اظهار داشت: هدف از ایجاد این گروه در دانشگاه آن است که آلودگی های زیست محیطی زنجان با تمرکز بیشتری مورد بررسی قرار گیرد و عواملی همچون پسماندهای مختلف شهری، کارخانه ها، شهرک تخصصی سرب و روی، کارخانه سرب، معدن انگوران و استحصال مواد معدنی از دل زمین ازجمله مواردی هستند که باید با حساسیت به آن نگاه شود و نتایج حاصل از این مطالعات به اطلاع عموم برسد.

وی خطر فلز سرب را بیش از آنچه که در اذهان است اعلام کرده و افزود: دنیا مطالعاتی در چند دهه گذشته داشته و اخیراً اروپا به رابطه مستقیم حضور سرب و کند ذهنی و نیز اروپا و آمریکا به رابطه مستقم حضور این ماده خطرناک با ناهنجاری های اجتماعی دست یافته است و اثرات دیگری همچون سرطان که بسیار در جامعه مشاهده شده است نیز از پیامدهای وجود این ماده است.

این عضو هیأت علمی وجود سرب در زنجان را هم نعمت و تهدید برای استان و مردم آن عنوان نمود و مشخص نمودن اینکه کدام مورد برای زنجانی ها صادق خواهد بود را وابسته به مدیریت درست یا نادرست آن دانست.

دکتر پری زنگنه در ادامه اعلام داشت که آب زیرزمینی زنجان حتی در اطراف کارخانه کاملاً پاک بوده و هیچ گونه آلودگی ناشی از کارخانه سرب در آب مشاهده نشده است؛ البته با تأکید بر این نکته که گفته وی مبنی بر آلوده نبودن خاک، هوا و آب های سطحی نمی باشد. وی همچنین اظهار داشت که آلوده نبودن آب های زیرزمینی دلیل بر عدم جابجایی کارخانه نخواهد بود، بلکه به دلایل مختلف، موقعیت این صنعت غیرمنطقی و مکان یابی آن نامناسب بوده است؛ زیرا که سفره های آب زیرزمینی، جهت بادهای غالب، جهت جریان آب کارخانه و ... همه به سمت شهر می باشد. در ادامه بر نامناسب بودن مکان و لزوم جابجایی و اعمال پیگیری ها برای این امر تأکید نموده و گفت که در غیر اینصورت این مسأله تهدیدی برای شهر محسوب شده و مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

وی همچنین افزود: این که گفته می شود آب آلوده نیست یعنی آخرین زمانی (امسال) که نمونه برداری از منطقه انجام شده گواه بر این امر است. هرچند سرب مشاهده شده است ولی روش مطالعه و نقاط نمونه برداری بیانگر این است که حتی اگر فلزی در آب موجود است (که در حد استاندارد است) ناشی از کارخانه نیست و منشأ طبیعی دارد و فلز موجود در خاک به صورت طبیعی وارد آب های سطحی و زیرزمینی می گردد.

استاد دانشگاه زنجان با اشاره به نمونه برداری در مناطق روستایی استان و با فاصله زیاد از صنایع ابراز نمود که بعضاً آلودگی بالا داشته اند که این آلودگی بیشتر منشاء طبیعی دارد و البته هرجا صنعتی هست آلودگی هم بیشتر است و تأکید نمود که این آلودگی ها بایستی در تمام استان زنجان و استان یزد به دلیل ساختار زمین شناسی خاص آنان در اولویت قرار گیرند.

دکتر زنگنه در ادامه اظهار داشت: نمونه برداری ها در منطقه بناب، اطراف شهر زنجان، اطراف شهرک تخصصی روی، رودخانه ابهررود و چند نمونه از سدهای اطراف نشان از آلودگی خاک و آب داشته و غلظت آن در اطراف سرب و روی و شهر زنجان بسیار بالاتر بوده و شهر را مورد تهدید قرار داده است.

این عضو هیأت علمی با اشاره به داشتن اعتبارات محدود و متعاقباً محدودیت نمونه برداری در مطالعات، نیاز به اجرای پروژه های کلان جهت تنظیم اطلس پزشکی، اطلس آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی و اطلس آلودگی خاک در سطح استان را با توجه به شرایط حاد موجود که قسمت عظیم آن طبیعی است، ضروری دانسته و گفت که تهیه این اطلس ها اساسی بر مطالعات بعدی کاربران و مدیران و تصمیم گیری های مسئولین می باشد.

مورد دیگری که این استاد دانشگاه متذکر گردید لزوم احیاء منطقه پس از جابجایی کارخانه به دلیل وجود سرباره های کوره و پسماند صنعت بود که در صورت عدم احیای منطقه حتی پس از جابجایی نه تنها تهدید از بین نخواهد رفت بلکه آلودگی عظیم تری را در سطح منطقه خواهیم داشت.

وی در انتها با اشاره به نمونه برداری های مختلف صورت گرفته در چند پایان نامه دانشجویی (ازجمله نمونه برداری از ناخن و نیز نمونه برداری از دندان) نتایج این مطالعات را وجود غلظت بیش از حد مجاز سرب در بدن شهروندان استان اعلام کرد.

در ادامه دکتر عباسعلی زمانی، عضو هیأت علمی و مدیر گروه علوم محیط زیست استاد دانشگاه زنجان، با اشاره به نتایج شش پایان نامه در گروه علوم محیط زیست که بیشتر دغدغه های آنان درخصوص شهر زنجان و حول محور آب و خاک بوده و نیز پایان نامه دکتری خود که روی فلزات سنگین در آب و  خاک و گیاه در اطراف کارخانه سرب و روی (تا شعاع پنج کیلومتری) بوده، گفت که داده های به دست آمده از 126 نمونه خاک نشان از بیشتر بودن آلودگی در کارخانه داشت که طی صحبت های به عمل آمده با مسئولین کارخانه و تصمیم بر احیای منطقه، نمونه هایی نیز از داخل کارخانه در جهت پالایش و احیای منطقه برداشته شد که تصمیم بر ایجاد فضای سبز در منطقه می باشد.

وی اظهار داشت که آلودگی در خاک نیز طبیعی بوده و قسمتی از آن به دلیل وجود فلز در خاک است، به هرحال در استانی زندگی می کنیم که فلزات اقتصاد آن را تعیین می کند وی در ادامه گفت که قسمتی از آلودگی ها نیز به دلایل دیگری همچون سوخت مصرفی ماشین ها می باشد.

 استاد دانشگاه زنجان با اشاره به جذب بالای سرب توسط گیاه خرگوشک به موجب تحقیقات انجام شده در منطقه کارخانه، افزود: روی گیاهان نیز باید گیاه پالایی انجام پذیرد.

این عضو هیات علمی با تکیه بر مطالعات انجام شده در زنجان و نیز شهر بناب نتایج را مبنی بر عدم آلودگی منابع به فلزات سنگین به دلیل وجود کارخانه دانسته و عنوان کرد که این نتایج دلیل بر نبود تهدید آلودگی نیست و مطالعات باید از همان ابتدای احداث کارخانه شروع می شد و هم اکنون بایستی پایش ها مستمر گردد که در صورت وجود پایش مستمر از خطرات جلوگیری خواهد شد.

دکتر زمانی، در انتها چنین اظهار داشت که حتی اگر در مواردی از برخی کشورها دیگر جلوتر نباشیم، در زمینه کاهش آلودگی پیشگام تر و پیشرفته تر از دیگر کشورها هستیم.

در پایان نشست، پرسش و پاسخی میان اساتید و خبرنگاران حاضر انجام پذیرفت.